W życiu zdarzają się sytuacje, gdy trudno jest spłacić zaciągnięte kredyty lub inne należności. Może to nastąpić na skutek utraty źródeł dochodu albo pogorszenia się sytuacji materialnej z innych powodów. Jeśli wierzyciel nie jest w stanie odzyskać należności drogą polubowną, zwraca się do sądu o wyegzekwowanie długu. Po zapadnięciu prawomocnego wyroku, na wniosek wierzyciela do sprawy włącza się komornik.

Kim jest komornik i jaka jest jego rola?

Komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym zajmującym się ściąganiem niezapłaconych wierzytelności. Przebieg jego czynności jest ustalony przez Kodeks postępowania cywilnego. Zadaniem komornika jest odzyskanie od dłużnika należnych kwot, a następnie przekazanie ich wierzycielowi.

Komornik jest wykonawcą wyroku sądu. Nie może sam inicjować postępowania egzekucyjnego, związane z tym procedury uruchamiane są na wniosek wierzyciela. W pierwszej kolejności komornik zawiadamia dłużnika listem poleconym o rozpoczęciu czynności. Następnie ustala możliwości finansowe dłużnika na podstawie jego przychodów oraz wartości majątku ruchomego i nieruchomego.

Najłatwiejsze do przeprowadzenia egzekucji jest zajęcie konta bankowego dłużnika. Komornik ma prawo zająć wszystkie środki wpływające na konto bankowe dłużnika, z wyjątkiem kwot objętych ochroną na podstawie odrębnych przepisów.

Ile komornik może zająć z konta bankowego dłużnika?

Po zajęciu konta komornik zarządza zgromadzonymi tam środkami i bieżącymi wpływami. Przy czym ustawowo wolne są od zajęcia komorniczego między innymi:

• alimenty,
• świadczenie 500+
• dodatki rodzinne i pielęgnacyjne,
• zapomogi z pomocy społecznej,
• zasiłki dla opiekunów osób niepełnosprawnych.

Poza określonymi wyjątkami komornik ma prawo zająć wszystkie środki wpływające na konto. Komornik dostarcza pracodawcy nakaz sądowy informujący, ile pieniędzy ma trafić do pracownika, a ile do komornika. Wolna od potrąceń jest kwota równa 75% miesięcznego minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku.

W przypadku emerytów i rencistów zajęciu może podlegać 25% wysokości należnych im świadczeń. Jeśli dłużnik pobiera najniższą emeryturę, komornik nie może pobrać maksymalnej kwoty. Do dochodu nie wlicza się 13. emerytury, więc to świadczenie nie może być zajęte.

Postępowanie komornicze dotyczące mienia dłużnika

Jeśli kwoty pobrane z konta i wynagrodzenia nie wystarczają na zaspokojenie roszczeń wierzyciela, komornik ma prawo zająć część majątku dłużnika.

Ruchomości i nieruchomości

• samochód i inne pojazdy o napędzie mechanicznym,
• dywany, meble,
• sprzęt audiowizualny, fotograficzny, komputer,
• zmechanizowane urządzenia gospodarstwa domowego,
• sprzęt sportowy,
• obrazy,
• biżuteria,
• bibeloty o wartości rynkowej,
• inne ruchomości domowe.

Komornik może wejść do mieszkania dłużnika w celu dokonania wyceny. Pozyskane przedmioty sprzedaje na licytacji i otrzymane pieniądze przekazuje wierzycielowi.

Majątek nieruchomy to dom, mieszkanie, domek letniskowy, działka i znajdujące się na niej elementy małej architektury. Komornik zajmuje nieruchomość, szacuje jej wartość, a następnie doprowadza do jej zlicytowania. W przypadku zajęcia domu lub mieszkania, sytuacja taka jest najbardziej dotkliwa dla dłużnika.

Artykuły wyłączone z postępowania komorniczego

Zarówno odnośnie do mienia ruchomego, jak też nieruchomego komornik nie może zająć:

• odzieży osobistej i roboczej,
• sprzętu rehabilitacyjnego,
• narzędzi i zabudowań niezbędnych do działalności związanej z utrzymaniem rodziny,
• akcesoriów potrzebnych do nauki,
• pamiątek rodzinnych,
• pralki, lodówki, kuchenki do przyrządzania posiłków,
• przedmiotów przeznaczonych do sprawowania kultu religijnego.

Czy komornik może zająć rzeczy nienależące do dłużnika?

Komornik może wejść do mieszkania osoby, wobec której toczy się postępowanie dotyczące niespłaconego długu. Nie ma uprawnień do szczegółowego badania, czy mienie tam się znajdujące są własnością dłużnika. Czasem więc się zdarza, że komornik zajmuje przedmioty, których dłużnik nie jest właścicielem.

Wystarczy, że znajdują się one w jego władaniu. Paradoksalnie, jeśli w tym mieszkaniu znajdują się rzeczy należące do wierzyciela, komornik może zająć je również. Tak może się stać, gdy dłużnik wynajmuje mieszkanie od wierzyciela. Komornik może też zająć samochody stojące w garażu dłużnika, nawet gdy są tam na zasadzie umowy najmu garażu.

Odzyskanie mienia należącego do osoby trzeciej nie jest proste. Nie wystarczy złożenie zażalenia na działalność komornika, powołując się na prawo własności do zajętego przedmiotu. W tego rodzaju sytuacji potrzebne jest wniesienie do sądu powództwa przeciwegzekucyjnego. Tą drogą właściciel może żądać od wierzyciela zwolnienia mienia nienależącego do dłużnika od egzekucji komorniczej. Fakt własności trzeba przed sądem udowodnić, na przykład za pomocą faktury imiennej lub na firmę. Dowodem może też być paragon zakupowy potwierdzony wyciągiem z konta bankowego.

Czy jest to legalne?

Komornik działa na podstawie wyroku sądu. Nie jest jego rolą ocenianie zasadności egzekucji ani jej słuszności. Z punktu widzenia prawa jest to działanie legalne. Wątpliwości natury społecznej mogą budzić przypadki, gdy dłużnik korzysta z użyczenia pojazdu lub urządzenia należącego do innej osoby. Zajęciu podlegają bowiem rzeczy będące we władaniu dłużnika. Przez to osoby trzecie mogą ponosić niezawinione straty. W świetle prawa, domniemanie praw własności jest dopuszczalne. Z przepisów wynika, że decydujące znaczenie ma samo władnie przez dłużnika.

W jakich sytuacjach komornik może wejść do mieszkania osoby trzeciej?

Komornik postępuje według wniosku złożonego przez wierzyciela. Jeżeli wierzyciel podał mieszkanie wynajmowane przez dłużnika jako miejsce jego zamieszkania, komornik może wejść do domu najemcy i zajmując znajdujące się w nim ruchomości. Przyjmuje bowiem założenie, że znajdujące się tam przedmioty należą do dłużnika. Pozostaje to w sprzeczności z definicją terminu „władanie”. Skoro najemca użytkuje lokal, wszystko co się w nim znajduje pozostaje we władaniu najemcy. Problem ten rozwiązuje przepis mówiący że ruchomości dłużnika, które są we władaniu osoby trzeciej mogą być zajęte tylko za jego zgodą lub otwarcie przyznaje, że należą one do faktycznego właściciela mieszkania.

Przepisy prawne pozwalają komornikowi wejść do domu osoby trzeciej, jeśli zachodzi przypuszczenie, że przechowywane są tam rzeczy będące częścią majątku dłużnika. Na podstawie art. 845 KPC komornik ma prawo wejść do mieszkania osoby trzeciej, jeżeli wymaga tego cel egzekucji. Jako funkcjonariusz publiczny posiada wiele uprawnień, które niekiedy wkraczają w sferę wolności obywatelskich.

Przepisy a praktyka

Co do zasady, komornik nie może zająć rzeczy nienależących do dłużnika. Jednak postępowanie egzekucyjne opiera się głównie na domniemaniu praw własności. Pojawiają się więc sytuacje, kiedy w domu dłużnika znajdują się ruchomości, których właścicielem jest ktoś inny. Dochodzenie praw własności na użytek postępowania komorniczego jest możliwe jedynie na drodze sądowej.

O ile komornik może wejść do domu najemcy mieszkania dłużnika, wolno mu zająć jedynie rzeczy, co do których użytkownik zgłasza, że należą do dłużnika. Dla celów skuteczności postępowania komorniczego funkcjonariuszowi wolno wejść do mieszkania osoby trzeciej, aby zająć znajdujące się tam przedmioty, co do których zachodzi podejrzenie, że są własnością osoby, wobec której toczy się postępowanie egzekucyjne.