Niesłuszne tymczasowe aresztowanie czy zatrzymanie może oznaczać szereg zmian na gorsze w życiu osoby aresztowanej czy zatrzymanej. Warto zatem wiedzieć, że w większości przypadków należne jest odszkodowanie za pobyt w więzieniu, które umożliwi zadbanie o poprawę sytuacji materialnej i nie tylko.

Czym jest niesłuszne aresztowanie?

Możemy mieć do czynienia z:

• niesłusznym tymczasowym aresztowaniem – kiedy to poszkodowany przebywa w policyjnym areszcie przez czas przekraczający 48 godzin,
• niesłusznym pobytem w więzieniu – to sytuacja, kiedy poszkodowany przechodzi przez cały proces sądowy, w wyniku którego trafia do więzienia pomimo tego, że nie dopuścił się przestępstwa.

Te dwie sytuacje różnią się między sobą zasadniczo, bowiem w pierwszym z przypadków poszkodowany przebywa w policyjnym areszcie przez określony czas (może to być kilka dni, ale również tygodni czy miesięcy), jednak ostatecznie nie trafia do więzienia. Co istotne, w trakcie niesłusznego aresztowania poszkodowanego mogą być prowadzona rozmaite czynności, ale nie musi dojść do przeprowadzenia sprawy sądowej. W przypadku skazania i niesłusznego pobytu w więzieniu – poszkodowany nie tylko przebywał w areszcie, ale ostatecznie został uznany winnym zarzucanych mu czynów.

Kiedy przysługuje odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie?

Odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub pobyt w więzieniu przysługuje poszkodowanemu, gdy nie ma żadnych wątpliwości co do braku słuszności zatrzymania bądź aresztowania. To oznacza, że musi dojść do wznowienia postępowania, kasacji już wydanego wyroku lub wniesienia skargi nadzwyczajnej, a efektem któregoś z powyższych działań musi być uniewinnienie bądź zmiana wymiaru kary na łagodniejszy.

Co istotne, aby móc mówić o odpowiedzialności Skarbu Państwa za taki stan rzeczy, musi zaistnieć kilka przesłanek:

• kara bądź środek zabezpieczający muszą być wykonane w całości bądź w części,
• musi dojść do zaskarżenia orzeczonej kary bądź środka zabezpieczającego za pośrednictwem kasacji lub skargi nadzwyczajnej,
• kasacja bądź skarga nadzwyczajna muszą zostać uznane przez sąd, a podstawa musi zostać uchylona, np. za pomocą wyroku uniewinniającego,
• musi istnieć jasny i niezaprzeczalny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy powstałą krzywdą a działaniem organów państwa. Związek ten oznacza, że bez działań organów państwowych w ogóle nie doszłoby do powstania krzywdy.

Jakiej wysokości odszkodowania lub zadośćuczynienia możemy się spodziewać?

Odszkodowanie za niesłuszne zatrzymanie lub bezpodstawny pobyt w więzieniu może być przyznane w dowolnej wysokości. Ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie określonych widełek, na podstawie których można by mówić o minimalnym bądź maksymalnym odszkodowaniu.

Podczas wydawania wyroku, sąd z pewnością weźmie pod uwagę długość niesłusznego zatrzymania bądź pobytu w sądzie, ale również szereg innych czynników: rodzaj zarzutu oraz związany z nim rygor wykonywania kary, wiek oraz stan poszkodowanego, jej stan zdrowia oraz wcześniejszą karalność, jak również skutki, jakie zaistniały w związku z niesłusznym wyrokiem bądź zatrzymaniem. Można tu mówić zarówno o skutkach finansowych (m.in. utracie pracy bądź majątku), prywatnych (np. rozwód lub odwrócenie się od poszkodowanego najbliższej rodziny), zawodowych (utrata pracy bądź prawa do wykonywania zawodu) oraz psychicznych.

Aby móc uzyskać jak najwyższe odszkodowanie, które pozwoli nie tylko ustabilizować sytuację finansową, ale również zadbać o sferę psychiczną np. poprzez wdrożenie psychoterapii, warto skorzystać z usług podmiotów na co dzień zajmujących się uzyskiwaniem odszkodowań za niesłuszne skazania czy aresztowania.

Jak ubiegać się o odszkodowanie za niesłuszne zatrzymanie?

Aby móc rozpocząć ubieganie się o odszkodowanie za niesłuszne zatrzymanie, na początek należy oczywiście uzyskać wyrok uniewinniający. Później można przejść do kolejnych czynności, dzięki którym możliwe będzie uzyskanie odszkodowania od Skarbu Państwa.

Wybór sądu właściwego do zasądzenia odszkodowania oraz zadośćuczynienia

Wniosek składamy albo w sądzie okręgowym, gdzie wydano orzeczenie w sądzie pierwszej instancji (w przypadku niesłusznego wyroku), albo – w przypadku niesłusznego zatrzymania bądź aresztowania – w sądzie okręgowym właściwym miejscowo dla lokalizacji, z której nastąpiło zwolnienie poszkodowanego.

Podmioty w sprawie

Podmiotami w sprawie są wnioskodawca, prokurator i Skarb Państwa, który może być reprezentowany przez:

• prezesa sądu, w którym wydano ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w sprawie karnej,
• organ, który w przeszłości dokonał zatrzymania,
• prezes sądu I instancji, gdzie wydano zmienione orzeczenie.

Przedawnienie żądania

Termin na złożenie wniosku o odszkodowanie za niesłuszne aresztowanie bądź pobyt w więzieniu wynosi rok od daty:

• uprawomocnienia się orzeczenia jeśli doszło do skazania poszkodowanego,
• uprawomocnienia się orzeczenia, które zakończyło postępowania w sprawie w przypadku tymczasowego aresztowania,
• od daty zwolnienia w przypadku niesłusznego zatrzymania.

Dlaczego warto ubiegać się o odszkodowanie?

Wiele osób, które opuściło areszt bądź więzienie po niesłusznym zatrzymaniu, chce po prostu zapomnieć o całej tej sytuacji. Nie jest to jednak słuszne podejście, bowiem – choć powracanie pamięcią do tych bolesnych wspomnień z pewnością jest trudne – większość osób, które zostały niesłusznie skazane bądź aresztowane, cierpi z powodu psychicznych zniszczeń, do jakich doszło w trakcie procesu lub w samym areszcie. W takiej sytuacji niezbędne jest przeprowadzenie terapii, która jest po prostu kosztowna.

Co ważne, w wielu przypadkach dochodzi również do nieodwracalnych zmian w życiu poszkodowanego: utracone zatrudnienie może być trudno odzyskać, a relacje z bliskimi – naprawić. W takiej sytuacji możliwość choćby chwilowego zapomnienia o tak przyziemnych kwestiach jak konieczność opłacania rachunków czy zakupu produktów pierwszej potrzeby może pomóc w ustabilizowaniu sytuacji życiowej i zapewnić komfort psychiczny.

Odszkodowanie za pobyt w więzieniu czy niesłuszne zatrzymanie może pomóc w poprawie sytuacji osoby poszkodowanej. To rozwiązanie, dzięki któremu można pewniej stanąć na nogach, nie martwiąc się – choćby chwilowo – sytuacją materialną.

Artykuł realizowany w ramach współpracy z eloodszkodowania.pl